Samookalecznie nastolatków: czym jest, jak reagować?

To, że zranienie siebie może sprawić, że poczujemy się lepiej, wydaje się być sprzeczne i niemożliwe. Ale to właśnie chwilowe poczucie ulgi jest powodem różnych form samookaleczania wśród nastolatków.

Co to jest i skąd się bierze samookaleczanie nastolatków

Samookaleczanie to umyślne i celowe uszkodzenie własnego ciała, wykonywane w celu zmniejszenia dyskomfortu psychicznego. Początek przypada zwykle na okres od 11 do 15 lat i częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Jednakże zdarza się także w dzieciństwie, już w wieku od 5 do 10 lat. Może przybierać różne formy i sposoby ranienia własnego ciała.

Młodzież może dopuścić się samouszkodzeń z różnych powodów: aby regulować swoje emocje, ukarać siebie, złagodzić stres lub szukać akceptacji u innych. Ludzie czasami samookaleczają się, gdy życie wydaje im się trudne.

Samookaleczanie nastolatków – po co to robią?

Dla wielu młodych ludzi samookaleczenie może wydawać się sposobem rozładowywania napięcia i radzenia sobie z trudnymi uczuciami, jak: złość, wstyd, smutek, poczucie winy i wstręt do samego siebie. Fizyczny ból może być środkiem na uzyskanie większej kontroli nad swoimi emocjami, odwróceniem uwagi od bólu emocjonalnego, Mówiąc najprościej, zranienie siebie sprawia, że osoba przez moment czuje się lepiej.

Wiele nastolatków dokonuje samookaleczeń, aby się ukarać, ponieważ czują, że nie zasługują na to, aby żyć, oddychać lub zajmować przestrzeń.

Co więcej, nastolatki czasami ranią się, ponieważ fizyczny ból wynikający z samookaleczenia wydaje się lepszy niż odrętwienie i pustka towarzyszące depresji. Robią to, aby wywołać emocje – aby coś poczuć.

Samookaleczanie nastolatków jako forma zwrócenia na siebie uwagi.

Większość nastolatków, którzy dokonują samookaleczeń, ukrywa swoje obrażenia. Ranią ramiona, kostki, brzuch lub uda, czyli obszary najczęściej zakryte przez ubranie. Dzieje się tak dlatego, że większość adolescentów nie szuka uwagi, gdy dokonuje samouszkodzeń. Zamiast tego akt samookaleczenia przynosi ulgę od niepokoju emocjonalnego. Robią to, żeby poczuć się lepiej, a nie po to, żeby zasygnalizować rodzicom i przyjaciołom, że potrzebują pomocy.

Samookaleczanie nastolatków jednak bywa czasami formą komunikacji. Młodzi ludzie mogą czuć, że ich emocje są traktowane poważniej, gdy krzywdzą swoje ciało, niż gdy próbują przekazać swój ból słowami. Słowa mogą zostać zignorowane, ale samookaleczenie wyzwala reakcję.

Błędne koło samookaleczania.

Samookaleczenie nastolatków może przynieść im chwilowe poczucie spokoju i uwolnienie napięcia. Wiemy, że kiedy ludzkie ciało doznaje obrażeń, mózg uwalnia pewne substancje chemiczne, które pomagają uporać się z traumą. Ten szybki przypływ endorfin i innych naturalnych środków przeciwbólowych może zapewnić chwilową ucieczkę od zmagań, z którymi młody człowiek nie może sobie poradzić w żaden inny sposób.

Jednak bolesne emocje szybko powracają. Po chwilowym odczuciu ulgi następuje zalew innych emocji — poczucia winy, wstydu, lęków i powrotu poprzedniego bólu emocjonalnego. Może to prowadzić do błędnego koła samookaleczenia, przerodzić się w zachowanie kompulsywne. Poczucie ulgi po cięciu może wzmacniać podejmowanie takiej czynności, prowadząc do kolejnych razów.

Czynniki wpływające na ryzyko samookaleczania

Niektóre trudne doświadczenia lub emocje mogą zwiększyć prawdopodobieństwo samouszkodzeń u młodzieży. Często będą to czynniki relacyjne. Nie zawsze jednak młoda osoba potrafi wskazać powód, dla którego rani swoje ciało. Chcąc rozumieć lepiej sytuację należy wziąć pod uwagę, że samookaleczanie nastolatków występuje częściej przy:

• doświadczaniu depresji, lęków lub problemów z jedzeniem,
• zaburzeniach psychicznych, doświadczeniach traumatycznych,
• niskiej samoocenie lub poczuciu, że nie są wystarczająco dobrzy, problemach związanych z wizerunkiem ciała,
• presji rówieśniczej, byciu zastraszanym,
• poczuciu odrzucenia, samotności, doświadczaniu dyskryminacji, poczuciu bycia niekochanym,
• doświadczaniu przemocy emocjonalnej, fizycznej, seksualnej lub zaniedbania,
• przeżywaniu żałoby lub problemach w relacjach rodzinnych,
• odczuwaniu złości, odrętwienia lub wrażenia, że się nie ma kontroli nad swoim życiem,
• perfekcjonizmie,
• częstych konfliktach z przyjaciółmi lub rodziną,
• zażywaniu substancji psychoaktywnych.

Rówieśnicy, media społecznościowe, a samookaleczenie nastolatków

Technologia może być powiązana z samookaleczeniem na różne sposoby.

Media społecznościowe mogą zarówno pomóc, jak i zaszkodzić, jeśli chodzi o zachowania samouszkadzające. Wiele nastolatków będzie korzystać z serwisów społecznościowych, aby znaleźć źródło wsparcia i nawiązać kontakt z innymi osobami, które przeżywają to samo co oni. Jednak posty w mediach społecznościowych mogą również zachęcać do zachowań autodestrukcyjnych.

Samookaleczanie nastolatków będzie bardziej prawdopodobne również w przypadku, gdy ich przyjaciele i bliscy koledzy będą podejmować tego typu zachowania, czym dzisiejsza młodzież może dzielić się poprzez komunikatory internetowe.

Co najważniejsze, badania pokazują, że aktywność w mediach społecznościowych zwiększa negatywne emocje jak np. smutek, przygnębienie, poczucie bycia gorszym. Ponadto konsumpcja mediów cyfrowych zabiera czas, który mógłby być spędzony na zdrowszych czynnościach, takich jak spanie, ćwiczenia czy przebywanie na łonie natury. W rezultacie nastolatki mają mniej możliwości dbania o siebie i zdobywania umiejętności radzenia sobie z napięciem w sposób bezpieczny i adaptacyjny.

Znaki ostrzegawcze wskazujące na możliwe samookaleczanie nastolatków

Ze względu na przyczyny takiego zachowania oraz fakt, że nastolatki czasami ukrywają swoje obrażenia, nauczyciele i rodzice często nie wiedzą, że dochodzi do samookaleczenia. Istnieją jednak oznaki, na które dorośli mogą zwracać uwagę.

• Widoczne ślady, takie jak zadrapania, skaleczenia lub oparzenia, których nie można jednoznacznie wytłumaczyć typowymi czynnościami.
• Zakrywanie się latem odzieżą nieodpowiednią do pogody, taką jak długie rękawy lub odmowa udziału w zajęciach wymagających mniejszej ilości ubrań, takich jak pływanie.
• Ostre przedmioty znalezione w pokoju dziecka.
• Nasilenie objawów depresji lub lęku, sprawianie wrażenia przygnębionego, wycofywanie się z kontaktów z przyjaciółmi i rodziną.
• Obwinianie się za problemy lub wyrażanie poczucia porażki, bezużyteczności lub beznadziejności.
• Wiedza o przyjacielu nastolatka, który dokonuje samookaleczeń.

Wsparcie nastolatków, którzy samookaleczają się

Najważniejszą rzeczą, jaką możesz zrobić, aby kogoś wesprzeć, jest bycie przy nim i słuchanie. Samookaleczanie nastolatków może wzbudzać wiele emocji. Rozmowa o zachowaniach autodestrukcyjnych jest trudna, ale przeprowadzenie tej rozmowy może pomóc bliskiej osobie zrobić pierwszy krok na drodze do wyzdrowienia.

Pomoc na krótką metę

Samookaleczanie nastolatków wymaga interwencji, aby nauczyć młodą osobę konstruktywnych sposobów radzenia sobie z napięciem. Kiedy w danej chwili narodzi się potrzeba samookaleczenia, przydatne może być posiadanie listy innych rzeczy, które nastolatek może zrobić od razu. Pomoże to rozładować napięcie, wyregulować emocje bez ranienia się.

Porozmawiaj z nastolatkiem o różnych strategiach, które może wypróbować, dając mu jednocześnie przestrzeń do znalezienia własnych sposobów radzenia sobie i ustalenia, co jest dla niego skuteczne. Strategie te mogą m.in. obejmować:

• zapisywanie w dzienniku swoich emocji i myśli,
• słuchanie głośnej muzyki,
• wykonywanie ćwiczeń fizycznych,
• spacer np. z psem,
• rozmowa z kimś – z przyjacielem, członkiem rodziny, telefon na infolinię
• wykonywanie przyjemnych czynności np. malowanie, rysowanie, gra na instrumencie, pieczenie ciastek, picie gorącej czekolady, taniec,
• wzięcie prysznica.

Warto, aby nastolatek miał również listę osób, z którymi może się skontaktować w takiej chwili oraz przygotowaną playlistę ulubionej muzyki, którą mógłby słuchać w momencie silnego napięcia emocjonalnego.

Pomaganie nastolatkowi w dłużej perspektywie

Samookaleczanie nastolatków to z reguły powtarzające się zjawisko. Warto zadbać o pomoc długoterminową, która przysłuży się do wyeliminowania takich zachowań. W dłuższej perspektywie pomocne będzie zwiększenie świadomości tego, jak młody człowiek się czuje, gdy się samookalecza, co powoduje, że tak się czuje i jakie rzeczy, czynności mu pomagają.

Zachęcaj do rozmowy bądź otwarty, nie oceniaj

Nastolatkom prawdopodobnie trudno będzie rozmawiać na temat samookaleczania. Mogą czuć się zawstydzeni albo martwić reakcją innych osób, tym jakie mogą być konsekwencje. Ważne jest, aby zachować spokój i prowadzić otwartą i szczerą komunikację bez oceniania. Gwałtowna krytyka i przesadne reakcje prawdopodobnie spowodują, że nastolatek zamknie się i odizoluje. Zamiast tego zadawaj pytania otwarte na temat tego, jak czuje się nastolatek i co wpływa na jego zachowanie, i pamiętaj, że jesteś, aby go wysłuchać. Jeśli to możliwe, staraj się reagować współczującą i wspierającą postawą. Samookaleczanie nastolatków to ich strategia radzenia sobie, która tak naprawdę potęguje ich cierpienie. Zrozumienie tego co przeżywa młodzież będzie sprzyjało szczerej, uważnej rozmowie.

Zapewnij wsparcie emocjonalne.

Nastolatki potrzebują bezwarunkowego wsparcia, gdy uczą się zastępować nieadaptacyjne strategie radzenia sobie adaptacyjnymi i pracować nad bólem emocjonalnym. Przerwanie tego cyklu nie jest łatwe, a nastolatki potrzebują empatii i współczucia w procesie zdrowienia. Poinformuj nastolatka, że będziesz przy nim, aby porozmawiać, gdy uczucia będą bolesne lub gdy problemy będą zbyt trudne do zniesienia. Zauważaj i odzwierciedlaj emocje, okaż zrozumienie tego, co doświadcza młody człowiek. Samookaleczanie nastolatków to wyraz braku umiejętności w konstruktywnym poradzeniu sobie. Dorosły, który wpiera, daje poczucie bezpieczeństwa, pomaga rozładować emocje, a to wpływa na zmniejszenie zachowań autodestrukcyjnych.

Bądź blisko

Spędzajcie razem czas, wykonując czynności, które sprawiają przyjemność. Nawet jeśli będzie to tylko krótka chwila, zrobienie czegoś zabawnego może dać dziecku chwilę wytchnienia i pomóc mu się zrelaksować. Możecie wybrać się na spacer, przejażdżkę, zjeść przekąskę lub wspólnie obejrzeć film.

Pomoc profesjonalna

Jeśli nastolatek dokonuje samouszkodzenia, potrzebuje profesjonalnej pomocy. Chociaż samookaleczanie nastolatków na ogół nie wiąże się z chęcią podjęcia przez nich próby samobójczej, istnieje zwiększone ryzyko w przypadku osób, które podejmują tego typu zachowania.

Jeżeli dziecko ma jakiekolwiek obrażenia wymagające pomocy medycznej, należy zabrać je do szpitala na oddział ratunkowy lub do lekarza pierwszego kontaktu.

Warto skorzystać z pomocy psychologicznej czy psychoterapeutycznej. Specjalista ds. zdrowia psychicznego pomoże zrozumieć, dlaczego nastolatek dokonuje samookaleczenia. Psychoterapia może pozwolić nastolatkom opowiedzieć swoje historie, ubrać w słowa trudne doświadczenia i nauczyć się umiejętności radzenia sobie ze stresem, który jest częścią życia. Może również pomóc w zidentyfikowaniu problemów psychicznych, które wymagają oceny i leczenia. Samookaleczenie nastolatków często jest oznaką depresji lub nadmiernego lęku, zachowań kompulsywnych, niskiego poczucia własnej wartości lub walki z perfekcjonizmem. Ważne jest, aby znaleźć terapeutę, przy którym nastolatek będzie mógł czuć się swobodnie i mówić otwarcie.

Dzięki wczesnej identyfikacji, profesjonalnemu wsparciu oraz wspierającemu środowisku młodzi ludzie mogą nauczyć się korzystać z pozytywnych strategii, aby radzić sobie ze złożonymi negatywnymi emocjami i pracować nad ich wyzwalaczami.

Samookaleczanie nastolatków to powszechny problem. Pamiętaj, że nie jesteś w tym sam i że pomoc jest możliwa.

Ostrzeżenie: Artykuł ten ma charakter informacyjny i nie zastępuje profesjonalnej porady medycznej. W przypadku poważnych sytuacji związanych ze zdrowiem psychicznym, zaleca się skontaktowanie się z lekarzem lub specjalistą.